ખેડૂત કુટુંબની જમીનનું પ્રમાણ દર્શાવતું કોષ્ટક
કોષ્ટક ૧.૧

ઉપરોક્ત કોષ્ટક પરથી માલુમ પડે છે કે, ૪૪૮૪ વ્યક્તિઓમાંથી ૫૩૭ ખેડૂત છે. જેમાં મોટા ખેડૂતનું પ્રમાણ વધુ છે. જેમની આવક માત્ર ખેતી ઉપર આધાર રાખે છે. જેમાંથી નિદર્શ ૫૫ ખેડૂત પસંદ કરેલ છે.

કરખડી ગામમાં પાક ઉત્પાદન (કિલોમાં)
કોષ્ટક ૧.૨

ઉપરોક્ત કોષ્ટક ૧.૨ જોતાં માલુમ પડે છે કે, ૨૦૦૦ થી ૨૦૧૧ સુધીમાં બધાં જ પાકનું ઉત્પાદન ઘટી રહ્યું છે. ૨૦૦૧ના ધરતીકંપ પછી જમીનમાંથી પાણી ખારાં સ્વાદ વાળું આવે છે. જેનાથી દિન પ્રતિદિન ઉત્પાદન ઘટતું જાય છે. ૨૦૦૦ની સરખામણીમાં ચોખા, જુવાર, બાજરી, ઘઉંનું ઉત્પાદન વિશેષ ઘટેલું છે.
ખેતી માટે જમીનના ઉપયોગ માટેની માહિતી કરખડી ગામના ખેડૂત કેવા પ્રકારની જમીનનો ઉપયોગ ખેતી માટે કરે છે તે નીચે મુજબ છે.

ઉપરોક્ત કોષ્ટક પરથી માલુમ પડે છે કે, પિયાત જમીનનો ખેતી માટે ઉપયોગ કરનાર ખેડૂતની સંખ્યા વધુ છે. માટે પિયાત માટે સિંચાઇ યોજના કે કૂવાના પાણીની વરસાદના પાણીની જરૂરિયાત ઉભી થાય છે. પરંતુ સિંચાઇ યોજનાનાં પાણીનો લાભ મળતો નથી. વરસાદ માત્ર ૩ મહિના પુરતો મર્યાદિત છે. ૯ મહિના ખેતી ભૂગર્ભ જળથી કરવાની હોય છે. પરંતુ ભૂગર્ભ જળ ખારું પાણી હોવાથી ખેત ઉત્પાદન થઇ શકતું નથી.

કરખડી ગામમાં કૂવાના પાણીનો સ્વાદ

ઉપરોક્ત કોષ્ટક પરથી માલુમ પડે છે કે, ગામમાં ૧૩ કૂવાનું પ્રમાણ છે. કરખડી ગામનાં કૂવામાં માત્ર ખારૂં અને તૂરું જ પાણી આવે છે. જેમાં ખારા પાણી ધરાવતાં કૂવાનું પ્રમાણ ૭૬.૯૨% છે. જેની ખેતી ઉપર મોટી અસર થાય છે. અને ખેડૂત ખેતી કરવા તૈયાર નથી જેની માહિતી નીચે મુજબ છે.

ખેતી છોડવા માંગતા ખેડૂતોની સંખ્યા

ઉપરોક્ત કોષ્ટક પરથી માલુમ પડે છે કે, ખેતી છોડવા માંગતા ખેડૂતોની સંખ્યા ૩૫(૬૩.૬૪%) છે. અને ખેતી છોડવા માંગતા ખેડૂતોની સંખ્યા ૨૦(૩૬.૩૬%) છે. જે ખેડૂત ખેતી છોડવા માંગતા નથી તેનું કારણ તેમની પાસે ખેતી સિવાય બીજો કોઇ વિકલ્પ જ નથી.

તમામ માહિતીને આધારે કહી શકાય કે, ખારા પાણીથી ખેત ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થાય છે. જેનાથી ખેડૂતની આવક અને જીવન ધોરણ નીચું જતું જાય છે.

અભ્યાસની ફલિતાઓ:

• ઉત્પાદનમાં ઘટાડો થવાથી ખેડૂતનું જીવન ધોરણ નીચું જતું જાય છે.
• જીવનધોરણ નીચે જવાથી આરોગ્ય, પોષણ, શિક્ષણ જેવી બાબતો પર અસર થઇ રહી છે.
• ખેડૂત પ્રવર્તમાન સમયમાં ખેતી કરવા તૈયાર નથી.
• સિંચાઇ પાછળ કરવામાં આવતું કરોડો રૂપિયાનું મુડી રોકાણનો લાભ આજે ગામડાના લોકોને મળતો નથી.
• પાકની તરાહમાં આવતા ફેરફાર જૂજ થઇ જાય છે.
• અન્નનું ઉત્પાદન ઘટે છે અને માત્ર તમાકુની રોપણી થાય છે.
• હાલ મહી નદીના કિનારે આવેલા ૧૦ ગામોની સમસ્યા છે. પરંતુ વિસ્તારમાં વધારો થશે. અને જમીન બીન-ઉત્પાદકીય બની રહેશે.
• ખેડૂતનું સ્થળાંતરનું પ્રમાણ વધી રહ્યું છે.
• પીવાના પાણીની પણ સમસ્યા છે.

1. તમાકુનું ઉત્પાદન કરે અને નદીને કિનારે જ્યાં નદીનું પાણી ખેંચીને લાવી શકાય ત્યાં વધારે નદીના પાણીનો ઉપયોગ કરવો.
2. બાવળ કરવી જોઇએ. જેનાથી જમીનમાં રહેલી ખારાશ ઓછી થય અને પછી ઉત્પાદન કરવું જોઇએ.
3. ખારા પાણીમાં બોરની ખેતી પણ સારી થાય છે.
4. જે ખેતીમાં પાણીની જરૂરિયાત ઓછી પડતી હોય તેવી ખેતી કરવી.
5. કૃષિ મેળામાં જવું, કૃષિ શિબિરમાં ભાગ લેવો, ગ્રામ સેવકના સંપર્કમાં રહેવું તેમજ કૃષિ વૈજ્ઞાનિકોના સતત સંપર્કમાં રહેવું.
6. સજીવ ખેતી અપનાવવી જોઇએ.

*************************************************** 

પટેલ મનીષ એમ
સરકારી વાણિજ્ય કોલેજ
સેક્ટર-15, ગાંધીનગર

&

પ્રો. કે. આર. મકવાણા
સરકારી વાણિજ્ય કોલેજ,
સેક્ટર-15, ગાંધીનગર