ચોર્યાસી તાલુકાની માધ્યમિક શાળાઓના શિક્ષકો અને શિક્ષિકાઓના કાર્યસંતોષનો તુલનાત્મક અભ્યાસ

સારાંશ

કોઈપણ કાર્યમાંથી વ્યક્તિને જો સંતોષ પ્રાપ્ત થાય તો તે કાર્ય ગુણવત્તાસભર બને છે. શિક્ષકોએ ભારતના ભાવિને ઘડનારા છે. જો ભારતના ભાવિને ગુણવત્તાપુર્ણ બનાવવું હોય તો શિક્ષકોમાં કાર્યસંતોષ હોવો જરૂરી છે. આથી અધ્યેતાએ શિક્ષકોના વ્યાવસાયિક સંતોષ અંગેના અભિપ્રાયો કેવા છે? વ્યવસાયની સલામતી અને સેવાના નિયમો અંગેના અભિપ્રાયો કેવા છે? વગેરે જાણવા પ્રસ્તુત વિષય પર અભ્યાસ હાથ ધરવાનું નક્કી ર્ક્યું હતું. અભ્યાસનો મુખ્ય હેતુ ચોર્યાસી તાલુકાની માધ્યમિક શાળાઓના શિક્ષકો અને શિક્ષિકાઓના કાર્યસંતોષનો તુલનાત્મક અભ્યાસનો હતો. પ્રસ્તુત અભ્યાસ માટે સર્વેક્ષણ પદ્ધતિનો ઉપયોગ કર્યો હતો. અભ્યાસ માટે ચોર્યાસી તાલુકાની માધ્યમિક શાળાઓના ૨૫૨ શિક્ષકો પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા. અભ્યાસ માટે ઉપકરણ તરીકે પ્રશ્નાવલિ અને અભિપ્રાયવલિનો માહિતી એકત્રીકરણ માટે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. માહિતી પૃથક્કરણ અને તારણોની વિગતે ચર્ચા સંશોધન પેપરમાં કરવામાં આવી છે

પ્રસ્તાવના

ગુણવત્તા સુધારણાનું બીજું નામ એટલે કાર્યસંતોષ. જે કાર્યથી સંતોષ મળતો હોય તે કામ ગુણવત્તાપુર્ણ હોય છે. કાર્યસંતોષ (Job Satisfaction) શબ્દ વિશાળ પરિમાણ સાથે સંકળાયેલો શબ્દ છે. જ્યાં જ્યાં વ્યવસાય (Job) હોય ત્યાં ત્યાં સંતોષ (Satisfaction) નો પ્રશ્ન ઉદ્‍ભવે જ છે. શિક્ષણ એ વ્યવસાય છે. વળી આ વ્યવસાયમાં વ્યક્તિ જીવતા માનવસમુહો સાથે સંકળાયેલ છે. જો વ્યક્તિને પોતાને પોતાના કામનો સંતોષ ન મળે તો અન્યને કે સામેના વ્યક્તિને સંતોષ ક્યાંથી અને કેવી રીતે મળે? ૨૧ મી સદીમાં સમાજની શિક્ષણ અને શિક્ષક પાસે ધણી અપેક્ષાઓ છે. શિક્ષક તેના વ્યવસાય દ્વારા ચોક્કસ પ્રકારના મૂલ્યો કે અસર ઉભી કરે છે. એ તેના કાર્યનું પરિણામ છે. આ બધા પરિણામોથી તેને સંતોષ મળે છે. આમ, કાર્યસંતોષ એ વ્યવસાયનો પ્રાણ છે. જો વ્યક્તિ કાર્ય કરે અને સંતોષ ન મળે તો વ્યવસાય નિષ્પ્રાણ બની જવા સંભવ છે. આમ કાર્ય સંતોષ અને તે પણ શિક્ષકના વ્યવસાયમાં ખૂબ જરૂરી છે. આથી શિક્ષકો અને શિક્ષિકાઓ વ્યાવસાયિક સંતોષ અંગે શું અભિપ્રાયો ધરાવે છે? તે જાણવા માટે માધ્યમિક શાળાના શિક્ષકોના વ્યાવસાયિક સંતોષ અંગે અભ્યાસ હાથ ધરવાનું ઉચિત લાગ્યું.

હેતુઓ

1. ચોર્યાસી તાલુકાની માધ્યમિક શાળાઓના સ્ત્રી અને પુરૂષ શિક્ષકોના વ્યવસાય અંગેના કાર્યસંતોષનો તુલનાત્મક અભ્યાસ કરવો.
2. ચોર્યાસી તાલુકાની માધ્યમિક શાળાઓના સ્ત્રી અને પુરૂષ શિક્ષકોના વેતન સંબંધી તથા બઢતીની તકો સંબંધી સંતોષનો તુલનાત્મક અભ્યાસ કરવો.
3. માધ્યમિક શાળાઓના સ્ત્રી અને પુરૂષ શિક્ષકોનો વ્યવસાયની સલામતી અને સેવાના નિયમો અંગેના કાર્યસંતોષનો તુલનાત્મક અભ્યાસ કરવો.
4. માધ્યમિક શાળાઓના સ્ત્રી અને પુરૂષ શિક્ષકોનો શાળા પરિવારના સહકાર તથા આચાર્યના વ્યવહાર અંગેના કાર્યસંતોષનો તુલનાત્મક અભ્યાસ કરવો.
5. માધ્યમિક શાળાઓના સ્ત્રી અને પુરૂષ શિક્ષકોનો અભ્યાસક્રમ અને વર્ગખંડ અધ્યાપન અંગેના કાર્યસંતોષનો તુલનાત્મક અભ્યાસ કરવો.