ધોરણ - ૮ માટે રમત-ગમત દ્વારા સંસ્કૃત વ્યાકરણના વિભક્તિ એકમનું શિક્ષણ

સારાંશ

પ્રવર્તમાન સમયમાં અન્ય ભાષાઓની તુલનામાં આપણી પ્રાચીન સંસ્કૃત ભાષાનું મહત્વ ઘટી રહ્યું છે. સંસ્કૃત ભાષા પરત્વે વિદ્યાર્થીઓમાં રસ ઉત્પન્ન થાય અને તેનુ્મહpવ વધે તેવા હેતુને ધ્યાનમાં રાખીને સંશોધનકર્તાએ પ્રસ્તુત વિષય પર સંશોધનકાર્ય હાથ ધરવાનું નક્કી કર્યું હતું. પ્રસ્તુત સંશોધન માટે પ્રાયોગિક પદ્ધતિનો ઉપયોગ કર્યો હતો. સંશોધન અર્થે ગુજરાત રાજ્યના નવસારી જીલ્લાની એક શહેરી વિસ્તારની અને એક ગ્રામ વિસ્તારની શાળાના કુલ ૧૨૦ વિદ્યાર્થીઓને નમૂના તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યા હતા. ઉપકરણ તરીકે દેસાઈ શાબ્દિક-અશાબ્દિક સમૂહ બુધ્ધિકસોટી, લક્ષ્યકસોટી, અને અભિપ્રાયાવલિનો માહિતી એકત્રીકરણ માટે ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. માહિતી પૃથક્કરણ અને તારણોની સંશોધન પેપરમાં વિગતે ચર્ચા કરવામાં આવી છે.

પ્રસ્તાવના

શિક્ષણ સંસ્થાઓ પ્રાચીનકાળથી જ કાર્યરત છે. પ્રાચીનકાળમાં ગુરુ-શિષ્ય પરંપરા હતી. પ્રાચીન સમયમાં ભારતની લોકવ્યવહારની ભાષા સંસ્કૃત હતી. શિક્ષણના માધ્યમની ભાષા પણ સંસ્કૃત હતી. અર્વાચીન સમયમાં કાળક્રમે સંસ્કૃત ભાષામાંથી અપભ્રંશ થઇને હિન્દી, ગુજરાતી, પંજાબી, રાજસ્થાની વગેરે પ્રાદેશિક ભાષાઓ અસ્તિત્વમાં આવી. પ્રવર્તમાન સમયમાં સંસ્કૃત ભાષા કરતાં આ ભાષઓનું મહpવ વધુ છે. વળી અંગ્રેજી ભાષાએ પણ પોતાની મજબુત પકડ જમાવી છે. ત્યારે સંસ્કૃત મૃતપ્રાયસમી બની રહી છે. સંસ્કૃત ભાષાનું સંરક્ષણ અને સંવર્ધન કરવું આવશ્યક છે.

સાંપ્રત સમયમાં મહદંશે વિશેષ પદ્ધતિ દ્વારા અધ્યાપનકાર્ય થાય તો વિદ્યાર્થીઓ તેને અર્થપૂર્ણ રીતે ગ્રહણ કરે અને આ અધ્યયન સામગ્રી તેઓ ચિરકાળ સુધી માનસપટમાં સ્થાપિત કરી શકે છે. પ્રસ્તુત બાબતને ધ્યાનમાં રાખી સંશોધનકર્તાએ "ધોરણ-૮ માટે રમત-ગમત દ્વારા સંસ્કૃત વ્યાકરણના વિભકિત એકમનું શિક્ષણ” વિષય પર સંશોધનકાર્ય હાથ ધર્યું હતું.

સંસ્કૃત વ્યાકરણનું અધ્યયન વિદ્યાર્થીઓને કંટાળાજનક લાગે છે. તેથી આવી વિશિષ્ટ પધ્ધતિ દ્વારા અધ્યાપનકાર્યએ વિદ્યાર્થીઓ માટે અર્થપૂર્ણ બની રહે છે.

સંશોધનના હેતુઓ

1. સંસ્કૃત વ્યાકરણના "વિભકિત' એકમ માટે ધોરણ- ૮ ના વિદ્યાર્થીઓ માટે રમત-ગમત દ્વારા શિક્ષણ કાર્યક્રમની રચના કરી તેની અજમાયશ કરવી.
2. શહેરી વિસ્તારની માધ્યમિક શાળામાં ધોરણ- ૮ ના વિદ્યાર્થીઓ પર "રૂઢિગત પધ્ધતિ અને રમત- ગમત દ્વારા શિક્ષણ' કાર્યક્રમથી થતા અધ્યાપનનો તુલનાત્મક અભ્યાસ કરવો.
3. ગ્રામ વિસ્તારની માધ્યમિક શાળામાં ધોરણ - ૮ ના વિદ્યાર્થીઓ પર ’રૂઢિગત પધ્ધતિ ' અને ’રમત- ગમત દ્વારા શિક્ષણ' કાર્યક્રમથી થતા અધ્યયનનો તુલનાત્મક અભ્યાસ કરવો.