તાલીમાર્થીઓ સંદર્ભ પુસ્તકોનો ઉપયોગ નહિવત કરે છે.

સારાંશ

બી.એડ. તાલીમમાં પ્રવેશતા તાલીમાર્થીઓની મુખ્ય સમસ્યા એ સંદર્ભ પુસ્તકોનો નહિવત ઉપયોગ છે. સંદર્ભપુસ્તકોના વાચન અને ઉપયોગ અંગેની આ પરિસ્થિતિ ખરેખર ચિંતાજનક છે. તેઓ શિક્ષક બનશે ત્યારે તેમના વિદ્યાર્થીઓમાં પણ તેઓ વાચનની અને વિવિધ પુસ્તકોના અભ્યાસની ટેવને વિકસાવી શકશે નહીં. આથી, જો આપણા ભવિષ્યના ભારતને સુધારવું હોય તો તે માટે પ્રવર્તમાન સમયના તાલીમીર્થીઓ કે જેઓ ભાવિ શિક્ષકો છે તેમનામાં સંદર્ભ પુસ્તકોનો ઉપયોગ કરવાની ટેવનો વિકાસ કરવો જ રહ્યો. આ વિચારને નજર સામે રાખી એક ક્રિયાત્મક સંશોધન જે હાથ ધરેલું તેને અહીં રજૂ કયુઁ છે.

પ્રસ્તાવના

આજે યુવાનોમાં અને વ્યવસાયિક ક્ષેત્રોમાં પડેલા લોકોમાં વાચન પ્રત્યેનો લગાવ ઓછો જોવા મળે છે અને જે પણ થોડું ઘણું વાચન જોવા મળે છે તે વર્તમાનપત્રોમાં પ્રસારિત સમાચારો કે કેટલાક મેગેઝીનોમાં જ વિશેષ સમાઈ જાય છે. અભ્યાસને સંલગ્ન સંદર્ભપુસ્તકો તો કદાચ તેઓ એ ભાગ્ય જ જોયા હોય, કપડા ખરીદવાનું જેટલું આકર્ષણ છે તેટલું પુસ્તકની ખરીદીનું આકર્ષણ દેખાતું નથી. પુસ્તકો સાથેનો સંબંધ પરીક્ષા સુઘી જ સીમિત હોય છે. પરીક્ષા પુરી થાય એટલે વિદ્યાનું એ સાઘન પસ્તીનો સામાન બની જાય છે. વાચનાલયમાં રહેલા વિવિધ પ્રકારમાં અમૂલ્ય પુસ્તકો ઘણીવાર ઉઘઈ માટેનો ખોરાક બની રહે છે. વાસ્તવમાં સંદર્ભપુસ્તકોનું વાચન, ઉપયોગ એ જીવન ઘડતરમાં મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. સંદર્ભપુસ્તકોના વાચન અને ઉપયોગ અંગેની આ પરિસ્થિતિ ખરેખર ચિંતાજનક છે.

બી.એડ્. તાલીમમાં પ્રવેશતા તાલીમાર્થીઓની મુખ્ય સમસ્યા એ સંદર્ભ પુસ્તકોનો નહિવત્ ઉપયોગ છે. તેઓ જ્યારે એક સારી શિક્ષક બનવા માટેની તાલીમમાં જોડાયા છે, ત્યારે તેઓમાં જ સંદર્ભપુસ્તકોનો ઉપયોગ કરવાની ટેવ નહીં હોય તો તેમના અન્ય કૌશલ્યના વિકાસમાં ઘણાં બધા અવરોધો આવવાની સંભાવના તો છે જ પરંતુ, સાથે જ્યારે તેઓ શિક્ષક બનશે ત્યારે તેમના વિદ્યાર્થીઓમાં પણ તેઓ વાચનની અને વિવિધ પુસ્તકોના અભ્યાસની ટેવને વિકસાવી શકશે નહીં.

આથી, જો આપણા ભવિષ્યના ભારતને સુધારવું હોય તો તે માટે પ્રવર્તમાન સમયના તાલીમાર્થીઓ કે જેઓ ભાવિ શિક્ષકો છે તેમનામાં સંદર્ભ પુસ્તકોનો ઉપયોગ કરવાની ટેવનો વિકાસ કરવો જ રહ્યો.

સંદર્ભ પુસ્તકોના વાચનના ઉપયોગનું મહત્ત્વ સંદર્ભ પુસ્તકોના ઉપયોગનું મહત્ત્વ નીચે પ્રમાણેના પરીબળો આઘારે વર્ણવી શકાય.

• જ્ઞાન મેળવવા
સંદર્ભ પુસ્તકોના ઉપયોગ દ્વારા જગતના મૂર્ત અને અમૂર્ત પદાર્થો વિશે જ્ઞાન મેળવી શકાય છે. પ્રવર્તમાન બનાવો, વૈજ્ઞાનિકો વિશે, તેમના લખાણો વિશે વગેરેની જાણકારી મળે છે. જ્ઞાનના વિસ્ફોટ યુગમાં જ્ઞ।ન પ્રાપ્તિ સંદર્ભ પુસ્તકોના ઉપયોગથી જ થઈ શકે છે.


• વ્યવસાયમાં સફળતા મેળવવા
પોતાના વ્યવસાયની અદ્યતન માહિતી સંદર્ભ પુસ્તકોના ઉપયોગ દ્વારા જ મળી શકે છે. વ્યવસાયને લગતા સંદર્ભ પુસ્તકોના ઉપયોગ દ્વારા તેઓ પોતાના વ્યવસાયમાં સફળતા મેળવી શકે છે.


• જીવન જીવવામાં માર્ગદર્શન મેળવવા
જેવું વાચન એવો વિચાર અને વિચાર તેવા આચાર. સમાજમાં આવતા પરિવર્તનોથી વ્યક્તિની રહેણીકરણી અને ભૂમિકામાં પણ પરિવર્તન આવે છે. પરિવર્તન પામતા સમાજની સાથે અનુકૂલન સાધવા માટે નવા કૌશલ્યો, જ્ઞાન અને વલણ ક્ળવવા પડે. જીવન વિકાસના વિવિધ તબક્કે આવતી સમસ્યાઓના નિવારણમાં સંદર્ભ પુસ્તકો ઉપયોગી બને છે. જીવનની ગુણવત્તા સઘારવા માટેના જરૂરી ઘટકો વિશેનું જ્ઞાન સંદર્ભ પુસ્તકોના ઉપયોગ દ્વારા પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.


• શૈક્ષણિક સફળતા મેળવવા માટે
અનેક વિષયોના જ્ઞાનના અધ્યયનમાં સંદર્ભ પુસ્તકોનો ઉપયોગ એ ગુરુચાવી છે. જે તાલીમાર્થીમાં સંદર્ભ પુસ્તકોનો ઉપયોગ કરવાની ક્ષમતા સારી હોય છે તે વિદ્યાર્થીનું જ્ઞાન પણ સારું હોય છે. તેથી શૈક્ષણિક સફળતા મેળવવામાં સંદર્ભ પુસ્તકોનો ઉપયોગ અનિવાર્ય છે.